KÖK HÜCRE VE TELOMERAZ

Kök hücreler, insan vücudunda bulunan ve her türlü vücut hücresine dönüşebilen ana hücrelerdir. Zedelenen ya da onarım ihtiyacı duyulan bölgelere giderek, gereken hücre tipine dönüşüp hasarı onarırlar.

Kök hücreler tüm vücutta bulunurlar. Ancak yeni doğan bebeğin göbek kordon kanında, kemik iliği ve damarlarımızda dolaşan kanda daha fazla bulunurlar.

Bunlardan en kolay elde edileni kordon kanıdır.

Kök hücreler; kanser, kemik hastalıkları, kalıtsal kan hastalıkları, bağışıklık yetersizlikleri ve doğuştan gelen metabolizma düzensizliklerinde kullanılır.

Kök hücreleri ölümsüzdür ve çoğaltılarak kullanılabilme özelliği vardır. Vücudumuzdaki kas, karaciğer, epitelyum gibi hücreler özelleşmiştir. Bölündüklerinde yine aynı hücre tipini oluştururlar. Ancak kök hücrelerinin belirli bir görevi yoktur, sinyale göre farklı hücre tipine dönüşebilirler. Bu sırada bazı genler aktif hale gelirken, bazıları baskılanır.

Kök Hücrelerinin Çok Uzun Sürelerle Kendilerini Kopyalayabilme Nedenleri

Hücrelerin bölünme kapasitesini bir başka deyişle ömrünü belirleyen faktörlerden biri kromozomların ucunda bulunan telomer adı verilen DNA zincirleridir. Bu zincirin uzun kalmasını sağlayan ise Telomeraz enzimidir.

-Bir hücrede telomeraz ne kadar aktifse telomer uzunluğu da o kadar korunuyor demektir.

-Telomerler ne kadar uzunsa hücrelerin bölünme kapasitesi de o kadar fazla olur.

-Kök hücrelerde telomeraz çok aktiftir ve telomer zincirleri uzundur.

Bu nedenle kök hücreleri çok uzun sürelerle bölünerek kendilerini kopyalayabilirler.

         Kromozomların her bölünüşünde telomer kısmında bir miktar kısalma olur. Bu durum yaşlanma ve ölümü hazırlayan faktörlerin başında gelir. Kısalan kısmın yenilenmesini sağlayan telomeraz enzimidir. Telomeraz enzimi etkin olarak görev yapan hücrelerde kromozom kısalması görülmez. Kanser hücrelerinde telomeraz sürekli aktif olduğu için sınırsız hücre bölünmesi söz konusudur.

Yetişkin Kök Hücreler
Yetişkin kök hücreler vücutta doku ve organlarda bulunan farklılaşmamış hücrelerdir. Her yaştaki insanda bulunan
bu hücreler, işlevselliği bozulan veya ölen hücrelerin yerini alabilir. Kök hücreler; deri, kemik iliği ve yağ dokuda bol
miktarda bulunur.
Kordon Kanından Elde Edilen Kök Hücreler
Doğum sırasında göbek kordonundan elde edilen kök hücreler, kordon kan bankalarında saklanır. Özellikle akraba
ve gen benzerliği olan hastalarda kök hücre tedavisinde kullanılır.
Embriyonik Kök Hücreler
Embriyonik kök hücreler, embriyonun erken evrelerinde elde edilir. Bu kök hücreleri kültür ortamında yetiştirmek
daha kolaydır. Daha hızlı çoğalma ve daha fazla hücre tipine dönüşebilme yetenekleri vardır.

Mitokondrial Yaşlanma

Memeli hayvanlarda mitokondri DNA’sı embriyo gelişimi sırasında sadece anneden alınır. Mitokondri DNA’sının mutasyonlarla bozulması oksijenli solunum sırasında ATP sentezinin azalmasına neden olur. Buna bağlı olarak hücrede yaşlanma ve ölüm görülür. Yani telomer kısalması olmasa bile hücre yaşlanıp ölebilir.

Tek Hücre Proteini

Bakteri, alg, küf ve mayaların çok miktarda üretilip, kurulması sonucu oluşan biyolojik kütledir.

Tek hücre proteini; diyet yiyeceklerinde, hazır yemeklerde ve hazır çorbalarda katkı maddesi olarak kullanılır.