BİTKİLERDE SUYUN TAŞINMASI

vTopraktaki su ve mineraller, kökteki emici tüyler tarafından difüzyon ile alınarak odun borularına getirilir.

vTopraktan alınan su, odun boruları ile yapraklara taşınır. Çeperleri, lignin (odun özü) ile kalınlaşan odun boruları cansız olup kılcal boru özelliği gösterir. Odun borularının bu özellikleri suyun hızlı taşınmasını sağlar.

vOdun borularında su tek yönlü olarak kökten yapraklara doğru taşınır.

vBitkilerde suyun taşınmasında etkili olan faktörler:

Kök Basıncı

Kök hücrelerinin su yoğunluğu, toprağın su yoğunluğundan azdır. Bu yoğunluk farkından doğan ozmotik basınç nedeniyle topraktan kök hücrelerine yoğun su girişi olur. Böylece suyla dolan kök hücrelerinden odun borularına doğru bir su basıncı oluşur. Kökte oluşan bu kuvvete kök basıncı denir. Kök basıncı, suyu en fazla 25-30 metre yükseğe çıkarabilir.

Terleme ve Kohezyon Kuvvetleri

        Yapraklardan terleme ile su kaybedilince yaprak hücrelerinin ozmotik basıncı artar. Osmotik basıncın artması yaprak hücrelerinin su çekme kapasitesini arttırır. Böylece yaprakta bir emme kuvveti oluşur. Bu kuvvet atmosfer basıncından 30 kat daha fazladır. Topraktan alınan su, bu emme kuvveti ile odun borularında yukarıya doğru çekilir. Emici tüyler topraktan çekilen su yerine yeniden su alır. Odun borularında kökten tepeye kadar, kesintisiz bir sütun halinde su molekülleri bulunur ve yapraktaki emme kuvveti ile odun borularındaki su sütunu yukarıya doğru çekilir. Su moleküllerinin hidrojen bağları ile birbirlerini çekmesi, bu su sütununun kopmasını önler. Su molekülleri arasındaki çekim kuvvetine kohezyon kuvveti denir.

Odun borularında suyun çok yükseklere taşınmasında terleme-kohezyon  belirleyici etken olmakla birlikte kök basıncı ve odun borularının kılcallık özelliği de etkili olur.

        Kılcallık dar tüpler içinde suyun yükselme eğilimidir.

Odun borularının çaplarının dar olması ve çeper yüzeyi ile su molekülleri arasındaki çekim kuvveti (adezyon) de suyun yukarı taşınmasında etkilidir.