Rejenerasyon

Birçok canlı, değişik nedenlerle zarar gören ya da kopan vücut parçalarını yenileme özelliğine sahiptir. Bu özelliğe rejenerasyon (yenilenme) denir.

Bazı canlılar kopan vücut parçalarının eksik kısımlarını tamamlayarak yeni canlılara dönüşür. Bu şekilde gerçekleşen eşeysiz üreme çeşidine rejenerasyonla üreme denir. Rejenerasyon; doku, organ ve vücut düzeyinde gerçekleşebilir. Doku ve organ düzeyli rejenerasyonlar üreme değildir.

Süngerlerde, yassı solucanlarda, bazı denizyıldızı türlerinde ve halkalı solucanlarda rejenerasyonla üreme görülür.Kuşlar ve memelilerde rejenerasyon çoğunlukla doku düzeyindedir. Yengeç, semender ve kertenkele gibi bazı hayvanlarda organ düzeyinde gerçekleşir. Denizyıldızında kopan kol, merkezî diskten pay almamışsa rejenerasyon organ düzeyindedir. Vücut düzeyinde rejenerasyonda da kopan kol, merkezî diskten pay almışsa yeni bir birey meydana gelir. Planaryada rejenerasyon vücut düzeyinde olup üremeyi sağlar. Oldukça yüksek rejenerasyon yeteneğine sahiptir. Planaryanın orta kısmından alınan yeterli büyüklükteki parça, yeni bir baş ve kuyruk oluşturabilir. Boyuna ikiye kesildiğinde de iki yeni birey meydana gelir. Omurgasızlardan toprak solucanının bağırsaktan sonraki kısmı kesildiğinde başın bulunduğu parça kendini tamamlayabilir. Yengeç çenesini, semender bacağını, kertenkele kuyruğunu yenileyebilir. Kertenkele kopan kuyruğunun yerine yenisini yapar fakat kopan kuyruktan yeni bir kertenkele oluşmaz. Bu durumda rejenerasyon eşeysiz üreme değil yenilenme veya eksilen kısımların tamamlanması anlamına gelir. İnsanda kırılan kemiğin onarılması, yaraların iyileşmesi, bağırsak iç yüzeyinin ve dilin hücrelerinin yenilenmesi doku düzeyindedir.Karaciğer, deri, mide insanda rejenerasyon yeteneği yüksek olan organlara örnek olarak verilebilir.

Rejenerasyon yeteneği canlının gelişmişliği ile ters orantılıdır. Canlı özelleştikçe rejenerasyon yeteneği azalır.

Rejenerasyonda mitoz, büyüme, gelişme, yeni doku ve organların oluşumu sırasında farklılaşma gerçekleşebilir.