ARKELER (ARCHAEA)
"Bakteriler" alemi öncelikle iki gruba ayrılır:
1. Bakteriler (Bacteria) 2. Arkeler (Archaea)
Çok yakın bir tarihe kadar bakteriler aleminde böyle bir ayırım söz konusu değildi. Fakat son yıllarda özellikle hücre biyolojisi, mikrobiyoloji ve genetik alanındaki hızlı gelişmeler, birbirinden çok farklı iki grup bakteri olduğunu ortaya koydu.
Günümüzde arkeler ile ilgili olarak yapılan çalışmaların çoğu bu canlıların sistematik özellikleri ile ilgili değil ekolojik özellikleri ile ilgilidir. Bu canlılar ekstrem (olağandışı)şartlar nedeniyle oldukça ilgi odağı olmuştur.
Arkeler, kaynayan jeotermal kaynaklardan, yanardağ bacalarının etrafına, derin deniz termal çukurlarından, tuz göllerine, yüksek asit ve yüksek bazik özelliğe sahip sular ve topraklara kadar ekstrem şartlarda yaşayabilen canlılardır.
Yakın zamana kadar arkelerin sadece diğer canlıların bulunmadığı şartlarda yaşayabildikleri düşünülmesine rağmen günümüzde ılımlı koşullarda başka gruplar ile birlikte yaşayabildikleri saptanmıştır.
Arkeleri yaşadıkları çevresel koşullara bağlı olarak dört grupta inceleyebiliriz:
Arkelerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi
Arkeler, özellikle ılıman şartlarda yaşayan bakterilerin yaşayamadığı koşullarda yaşayabilirler ve bozulmadan kalabilen dirençli enzimlere sahiptir. Bu enzimler, endüstride pek çok tepkimenin gerçekleşmesinde, atık metallerin zehirli özelliklerinin azaltılmasında, kalitesi düşük metal cevherlerinin biyolojik yollarla kullanılabilir hale getirilmesinde kullanılmaktadır.
Ayrıca metallerin bulaşması ile kirlenmiş suların yeniden kullanılabilir hale gelmesinde e boya endüstrisinin anaerobik arıtma tanklarında bulunana atık suyun yeniden temizlenmesinde de arkelerden yararlanılmaya başlanmıştır.
Çiftliklerde çöpler ve hayvan gübresi üzerinde gelişebilen metanojen arkeler ise biyogaz olarak adlandırdığımız metan gazını oluşturur.
Ayrıca, otçul canlıların bağırsaklarında selüloz sindiriminde etkilidir.
Soğuk Seven (Pisikrofilik Arke)
ðÜyelerinin %80’inden fazlası sıcaklığı 5 °C ‘nin altındaki alanlarda yaşar.
ðSoğuk seven arke türleri neredeyse suyun donma noktasındaki yaşam şartlarına direnç gösterir. Bu şartlarda yaşayabilmek için enzim aktivitelerini, hücre zarı akışkanlığını, protein yapılarını, besin maddelerinin ve artık ürünlerin hücreye giriş çıkışını değiştirebilir.
ðSoğuk seven arkelerin sahip oldukları bu özellikler sayesinde biyoteknolojik çalışmalardaki yerleri her geçen gün artmaktadır.
Metanojenik Arkeler (Metanojenler)
ðCO2’i hidrojen ile birleştirip metan (CH4) gazı oluşturarak enerji elde ederler.
ðZorunlu anaerobturlar. (Oksijenli ortamda yaşayamazlar, oksijensiz solunum yaparlar.)
Metanojenlerin habitatlarına örnekler
-Oksijensiz çökeltiler: Bataklıklar ve göllerin dipleri, çiftlik gübresi, çöpler gibi...
-Hayvanların sindirim yolu: İnek, deve gibi geviş getirenlerin mideleri, insanın kalın bağırsağı ya da termitlerin arka bağırsağı gibi...
Aşırı Termofiller
ðSıcak ortamlarda yaşarlar.
ðBu canlılar için en uygun sıcaklıklar 65-85 °C arasında değişmekle birlikte bazı türler 105 °C ve daha yüksek sıcaklıklardaki yanardağ bacalarının etrafında ve derin deniz termal çukurlarında da gelişme gösterebilir.
Aşırı Tuzcullar (Halofiller)
ðTuz gölü ve Kızıl Deniz gibi tuzlu yerlerde yaşar.
ðBazı türleri gelişebilmek için deniz suyundan on kat daha fazla tuz oranına ihtiyaç duyar.