MONOHİBRİT (BİR KARAKTERLİ) ÇAPRAZLAMALAR
Tek bir özellik bakımından bireyler arasında yapılan çaprazlamaya denir.
Örneğin; homozigot sarı tohumlu bezelyelerle yeşil tohumlu bezelyelerin çaprazlanması sonucu oluşacak F1 dölü şekildeki gibidir.
(% 100 heterozigot sarı tohumlu)
F1 dölünün kendi arasındaki çaprazlamasından F2 dölü meydana gelir.
Buna kendileştirme denir.
Heterozigot durumda her bireyden iki çeşit gamet meydana gelir. Birinci polen ele alınıp, iki çeşit yumurta ile birleşme ihtimali yazılır. Daha sonra ikinci polen ele alınıp yine iki çeşit yumurta ile birleşme ihtimali yazılır.
vYanda görülen çaprazlamaya Parental (ana-baba) (P) dölü çaprazlaması denir.
vİlk oluşan döllere birinci oğul döl (F1 dölü) denir.
vF1’de oluşan döller, aynı genotip ve fenotipdedir. (İzotip)
vF1 dölünde görülen karaktere dominant (baskın), var olduğu halde etkisi gizli kalan karakterlere de ressesif (çekinik) karakter denir.
vF1’in bir ferdini kendileştirmek suretiyle F2 dölleri elde edilir.
vF2 dölünün Genotip oranı --> 1:2:1 (AA-Aa-aa) Fenotip oranı --> 3:1 olarak bulunur.
Kalıtımla ilgili problemleri çözerken şunlara dikkat edilmelidir:
>Çaprazlama sonucu ressesif birey oluşmuş ise; anne ve babanın alellerinden hiç değilse birer tanesi ressesif özelliktedir.
>Anne ve baba dominant karakterli olduğu halde, ressesif karakterli yavru oluşuyorsa, anne ve baba bu karakter bakımından mutlaka heterozigottur.
>Çekinik bir gen ancak homozigot durumda fenotipte etkisini gösterebilir.
>Çaprazlamalarda herhangi bir bireyin genotip ve fenotipin oluşabilme şansı hesaplanır. Bu oranlar gerçek uygulamada çıkmayabilir. Çıkması için çok sayıda çaprazlama yapılmalıdır.
>Soy ağaçları birer gerçek olayı temsil eder. Bütün ihtimaller gösterilmemiş olabilir.
>Soy ağaçlarındaki benzerlikler biyolojik (kalıtsal) akrabalık yönündendir.