Hücre Zarının Yapısı
1972 yılında Singer ve Nicholson tarafından hücre zarının yapısını açıklayan “Akıcı Mozaik Zar” modeli ortaya atılmıştır.
Akıcı mozaik zar modelinde çift lipit tabakası bulunur. Çift lipit tabakası, içinde proteinlerin yüzdüğü, hareketli ve akışkan bir tabakadır. Akıcı mozaik modelde, lipit tabakası akıcı ve hareketli olduğu için protein molekülleri de hareket halindedir. Proteinler, lipit tabakasının dış ve iç yüzeyinde olabileceği gibi, bu tabakayı boydan boya geçmiş de olabilir. Hücre zarı, akıcı mozaik yapısı ile iç ve dış ortamdaki etkilere karşı duyarlıdır. Zarın yapısında bulunan karbonhidratlar, protein ve lipit ile birleşmiş durumdadır. Zardaki glikoz proteinlerle birleşerek Glikoproteinleri glikoz lipitlerle birleşerek Glikolipitleri oluşturur.
HÜCRE ZARININ GÖREVLERİ
-Hücreye belirli bir şekil verir.
-Hücreyi dış etkilerden korur.
-Hücre ve organellerini sarar.
-Hücre bütünlüğünü sağlar ve onu dağılmaktan korur.
-Hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar.
-Hücreyi dış ortamdan ayırır.
-Hücreye madde giriş çıkışını kontrol eder.
-Osmatik dengeyi düzenler.
-Salgı işlevi vardır.
-Uyarı iletimi yapar.
-Enzimleri taşıyıcı özelliği vardır.
Bir lipit olan kolesterol, hücre zarını sağlamlaştırır, parçalanmasını engeller.
Lipit, protein, glikoprotein ve glikolipit moleküllerinin hücre zarı içindeki yerleri ve dağılımları zara kendine özgü özellikler kazandırır.
Hücrelerin birbirini tanıması, hücre içine alınacak maddelerin seçimi, bazı hormonlara yanıt verilmesi, zar yapısındaki proteinler ve glikoproteinler sayesinde gerçekleşir.
Örneğin; hipofiz bezinin hormonlarından olan TUH (tiroit uyarıcı hormon), kanla vücuda dağıldığı halde, sadece tiroit bezinin hücre zarlarında bulunan özel proteinlere bağlanır.
Hücre zarı üzerindeki glikoproteinler yabancı hücrelerin tanınmasını sağlar. Bu özelliği ile zar, gelişmede, doku ve hücre nakillerinde önemli rol oynar.
Hücre zarında, çekirdek zarında bulunan porlar bulunmaz. Madde geçişi protein ya da lipit molekülleri arasında açılan kanallar yardımıyla gerçekleşir.