KARBON DÖNGÜSÜ
Karbon atomlarının fiziksel, jeolojik, kimyasal ve diğer süreçler sonucunda atmosfer,
okyanuslar, yeryüzü ve canlı sistemler arasında dolanımına karbon döngüsü denir.
Karbonun dünyamızda 4 büyük rezervi vardır.
Atmosferde karbondioksit hâlinde;
Deniz ve tatlı sularda bikarbonat ve karbondioksit hâlinde;
Yerkabuğunda karbon, kömür, doğal gaz, petrol veya kireçtaşı hâlinde;
Bütün canlılarda ise ana yapı maddesi olarak bulunur.
Okyanuslar en büyük karbon depolarıdır ve atmosferle karbon alışverişi hızlıdır. Karbondioksit okyanuslara basit difüzyon ile girer. Deniz suyunda çözünen karbondioksitin bir kısmı karbonat veya bikarbonata dönüşür. Bazı deniz canlıları kalsiyumu kullanarak kalsiyum bikarbonata dönüştürürler. Kalsiyum bikarbonat deniz kabuklularının kabuk oluşumunda ya da mercanlar, protozoa ve bazı algler tarafından kullanılır. Bu deniz canlıları öldüklerinde deniz dibinde karbonat açısından zengin bir tabaka oluşur. Çok uzun zaman sonra bu kalıntılar deniz dibi kayalarını oluştururlar.
Bitkiler fotosentez yoluyla atmosferden aldıkları karbondioksiti topraktan aldıkları suyun da yardımıyla glikoza dönüştürürler. Glikozu hem besin olarak kullanır hem de selüloza dönüştürerek yaprak ve gövdelerini büyütürler. Besin zinciri yoluyla karbon, bitkilerden sonra hayvanlar arasında da değişik moleküllere dönüşerek yer değiştirir.
KARBON, ATMOSFERE DEĞİŞİK YOLLARDAN GERİ DÖNER
→Bitkilerin ve hayvanların solunumu ile yani glikozun karbondioksit ve suya parçalanması ile karbon atmosfere döner.
→Hayvan ve bitki atıkları mantar ve bakteriler tarafından çürütülerek karbondioksit ve suya çevrilir.
→Kireçtaşının yağmur suları ile aşınması sonucu karbondioksit ve karbonik asit oluşur.
→Volkanik patlamalar karbonu atmosfere taşır.
→Uzun süre basınç altında kalan hayvan ve bitki kalıntıları kömür ve petrole dönüşür. Bunların yakıt olarak kullanılması ile oluşan karbondioksit atmosfere verilir. ( Günümüzde fosil yakıtların fazlalaşan miktarda kullanımı karbon döngüsündeki dengeyi bozmaya başlamıştır.)
→Atmosferden bitkilere, okyanuslara, oradan hayvanlara ve insanlara sürekli dönüp dolaşan karbon atomları çok değişik ortamlardan, değişik moleküller olarak geçerler.