BESİN ZİNCİRİ VE ENERJİ PİRAMİDİ 2
Besin zinciri piramit şeklinde gösterilebilir. Piramidin genişten başlayarak daralan basamakları da besin zincirinin birbirini izleyen halkalarının karşıtıdır. Her basamakta çeşitli besin zincirlerinin üyesi olan ve işlevleri birbirine benzeyen çok sayıda canlı yer alır. Genellikle her basamakta yer alan canlı, bir önceki basamaktaki canlıdan büyüktür. Ancak; besin piramidindeki her basamak, üzerinde beslendiği basamaktan daha küçüktür. Bunun nedeni, canlıların kütlelerinin toplamının daha az olmasıdır.Çünkü her basamakta enerjinin yaklaşık %90’ı ortama verilir.Bir üst basamağa aktarılan enerji, alınan enerjinin yaklaşık %10’udur. Piramidin tepesine doğru her basamakta enerjinin azalması toplam canlı kütlesinin de giderek azalmasına neden olur. Kara yaşama birliklerinde besin piramidi genellikle üçüncü basamakta son bulurken su yaşama birliklerinde piramidin basamakları daha da ilerleyebilir.
Su yaşama birlikleri,kara yaşama birliklerine göre daha büyük bir besin ağına sahiptir. Sularda mikroskobik canlılardan bitkilere ve çok büyük hayvanlara kadar her türlü canlı yaşamaktadır. Sulardaki canlılar genellikle güneş ışınlarının ulaşabildiği 100 metrelik derinlikte yaşamaktadır. Çünkü sulardaki besin piramidinin tabanında bulunan üreticiler, fotosentez için ışığa gerek duyar. Su yaşama birlikleri, üretici olan bitkisel plankton (fitoplankton) ile başlar. Bitkisel planktonlar temel olarak fotosentez yapan mikroskobik alglerden oluşur. Bitkisel planktonların ürettikleri besin ve oksijen, yine mikroskobik canlıların bulunduğu hayvansal plankton (zooplankton) tarafından kullanılır. Hayvansal planktonları küçük balıklar yer, küçük balıklar ise daha büyük balıklara yem olur. Böylece sulardaki besin ağı daha ileri basamaklara doğru çıkar.
Besin zincirinde üreticiden son tüketiciye doğru
→Aktarılan enerji miktarı giderek azalır.
→Birey sayısı giderek azalır.
→Bireylerin vücut büyüklüğü giderek artar.
→Biyokütle giderek azalır.
→Üreticilerin ve I. derece tüketicilerin yerleri sabittir.
→Üreme hızı azalır.
→Dokularda parçalanamayan zehirli artık maddelerin birikimi artar.
Genellikle besin zinciri üçe ayrılır:
1. Predatör zincir: Bitki tabanından başlar ve küçük organizmadan büyüğe doğru gider.
(1., 2., 3. dereceli tüketici)
2.Parazit zincir: Büyükten küçük organizmaya doğru gider.
Genellikle kısadır.
Örnek: Köpek → Pire →Bakteri
Ancak bazen daha uzun olabilir.
Örnek: Köpek → Kene → Protista → Bakteri → Virüs
Parazit besin zincirinde son tüketiciye doğru;
Birey sayısı artar.
Aktarılan enerji azalır.
Vücut büyüklüğü azalır.
Biyokütle azalır.
Üreme hızı artar.
Ortamdaki zehirli maddelerin canlılardaki birikim oranı artar.
3.Saprofit zincir: Ölü maddeden mikroorganizmaya doğru gider. Tabanı en geniş zincirdir.