AZOT DÖNGÜSÜ
Azot; protein, DNA, RNA, ATP, klorofil, vitamin ve bazı hormonların yapısında bulunur.
Atmosferde %78 azot vardır. Ancak havadaki azottan doğrudan yararlanabilen canlı sayısı çok azdır.
Mavi-yeşil algler, baklagil kökünde yaşayan Rhizobium cinsi bakteriler ve Azotobacter havanın serbest azotundan doğrudan yararlanabilirler ve hava azotunun toprağa geçmesini sağlarlar.
Havanın serbest azotunun toprağa bağlanması şu şekillerde gerçekleşir:
Atmosferdeki azot, yıldırım ve şimşek gibi olaylar sonucunda nitrik aside dönüştürülüp yağmur ile toprağa taşınır. Bu nitrik asit toprakta nitratlara dönüşür.
Baklagil köklerlindeki azot bakterileriyle bir kısım bakteriler havadaki azotu amonyak (NH3 ) şeklinde toprağa bağlayarak toprağı azot bakımından zenginleştirir.
Fabrikalar sayesinde havanın azotu nitrat tuzlarına dönüştürülür.
Azot Döngüsünün Gerçekleşme Basamakları
Bitkiler topraktan aldıkları nitratları besin sentezinde kullanarak bitkisel proteinleri yapar.
Bitkileri yiyen hayvanlar, bitkisel proteinleri vücutlarında hayvansal proteinlere dönüştürür.
Bitki ve hayvan kalıntıları toprağa düştüğünde yapılarındaki proteinler, saprofit (çürükçül) bakteriler tarafından parçalanarak amonyağa dönüştürülür.
Amonyak topraktaki nitrit bakterileriyle nitrite, nitrit ise nitrata dönüştürülür. (Nitrifikasyon)
Topraktaki nitrit ve nitratların bir kısmı ise oksijensiz solunum yapan bazı bakteriler tarafından parçalanarak nitrojen gazına dönüştürülüp havaya verilir. (Denitrifikasyon)
Denitrifikasyon olayı atmosferdeki azotun sabit kalmasını sağlar.
Canlıların Azot İhtiyaçlarını Karşılama Yolları
Yeşil Bitkiler → Topraktaki nitrat tuzlarından
Böcekçil Bitkiler → Böceklerdeki azotlu organik bileşiklerden
Heterotrof canlılar → Bitki ve hayvanları yiyerek
Saprofitler → Bitkisel ve hayvansal artıklardan
Baklagiller → Rhizobium cinsi bakteri yardımı ile
NİTRİFİKASYON
Kemosentetik bakterilerin amonyağı nitrat tuzlarına dönüştürmesidir.
DENİTRİFİKASYON
Topraktaki azotlu bileşiklerin, azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından havanın serbest azotu
haline dönüştürülmesidir.
PÜTRİFİKASYON
Saprofitlerin proteinli artıkları oksijensiz solunumda
kullanarak amonyak (NH3 ) oluşturmalarıdır.